2010
CUYPERS EN ZIJN LEERLINGEN IN DE GEMEENTE MAASGOUW
Marcel Richter
Op 11 en 12 september 2010 werden ook in de gemeente Maasgouw, waar Stevensweert en Ohé en Laak sinds 2007 toe behoren, de Open Monumentendagen georganiseerd. De opening vond plaats in Grand Café “De Heere van Heel” te Heel. Het landelijke thema van 2010 was “De smaak van de 19de eeuw”. De werkgroep Open Monumentendag van de gemeente Maasgouw had dit thema vorm gegeven onder de titel “Cuypers en zijn leerlingen in de gemeente Maasgouw”. Ons lid Marcel Richter hield daar een inleiding die we hieronder laten volgen.
In de kerkenbouw is de 19de eeuw vooral de eeuw van de neogotiek, met als bekendste architect Pierre Cuypers.
De waardering voor de neostijlen is pas laat op gang gekomen. Lang hebben ze een negatieve bijklank gehad met als belangrijkste argument dat ze slechts navolging en imitatie zijn en in feite stijlloos.
Tot ver in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw werd de 19de eeuw dan ook aangeduid als de “lelijke tijd’. Veel kerkgebouwen in de neoromaanse en neogotische stijl zijn dan ook gesloopt en vervangen door nieuwbouw.
Het thema van mijn inleiding is “Cuypers en zijn leerlingen in de gemeente Maasgouw”.
In 1849 kwam Cuypers vanuit Antwerpen terug naar Roermond. Hij werd als een held binnen gehaald omdat hij o.a. de Prix d’Excellence had gekregen in zijn studie architectuur. Hij werd benoemd tot stadsarchitect en begon samen met zijn compagnon Stoltzenberg een kerkelijk atelier waarbij Cuypers er zorg voor droeg dat er opdrachten voor het ontwerpen van kerkgebouwen binnen kwamen.
Voor het atelier had Cuypers ook medewerkers nodig. Veel van zijn leerlingen vestigden zich vroeg of laat als zelfstandig architect. Zo was architect Corbey, die in 1892 twee zijbeuken aan het neogotische raadhuis van Wessem aanbouwde, een leerling van Cuypers. Het gemeentehuis annex lagere school en onderwijzerswoning was in 1858 gebouwd naar een ontwerp van architect Lemmens. Ook Anton Bolsius was een medewerker van Cuypers en zelfs chef d’atelier na het vertrek van Van Schoubroeck. Het oeuvre van Bolsius bestaat slechts uit 2 kerken: Ohé en Laak en Doenrade omdat hij al in 1874 overleed. De kerk van Ohé en Laak was zijn eerste ontwerp en vandaar ook dat hij veel aandacht heeft besteed om er een mooie kerk van te maken. De Munsterkerk in Roermond was zijn voorbeeld en de kerk van Ohé en Laak is dan ook de Munsterkerk in het klein. Het duidelijkst is dit te zien aan de achthoekige toren die grote overeenkomsten heeft met de middentoren van de Munsterkerk. De kerk is in 1867 gebouwd in de voor het eerst toegepaste neoromanogotische stijl.
Een andere leerling was Francois Ferdinand van Schoubroeck. Cuypers heeft hem vanuit Antwerpen meegenomen naar Roermond. Hij woonde dan ook bij Cuypers in. Van Schoubroeck was vóór Bolsius chef d’atelier tot aan het zgn. sigarenincident. Cuypers wilde dat in zijn atelier niet meer werd gerookt. Zijn medewerkers dachten hier anders over en besmeurden het bord met de verbodtekst dan ook met pruimtabak. Cuypers wilde weten wie dit gedaan had en daarop namen veel medewerkers hun ontslag waaronder Van Schoubroeck. Hij vestigde zich in 1859 als architect te Roermond. Zijn oeuvre is helaas ook erg klein omdat hij in 1870 op 32-jarige leeftijd overleed. Naast enkele gebouwen in Roermond maakte hij in 1869 het ontwerp in 19de eeuwse eclectische stijl voor de pastorie van Linne. Oorspronkelijk zou de pastorie groter zijn, maar de ingenieur van Waterstaat adviseerde GS om de pastorie kleiner te bouwen omdat er teveel kamers zouden zijn en het gebouw beter tot zijn recht zou komen als het kleiner zou worden gebouwd. Naast de pastorie ontwierp hij ook het eerste raadhuis annex school en onderwijzerswoning van Linne. Dit gebouw staat op de hoek Grotestraat en de Markt. Architect Van Schoubroeck heeft slechts één kerk ontworpen namelijk de kerk van Waubach in 1869. Mocht u in de buurt zijn, dan is deze neogotische kerk zeker de moeite waard. Net zoals Bolsius heeft Van Schoubroeck veel aandacht besteed aan details. Ik heb de kerk al een paar keer bezocht en ik heb gehoord dat de inwoners van Waubach hun kerk de mooiste vinden van heel Zuid-Limburg. Ik kan hun alleen maar gelijk geven!
Op de Laak staat de kapel toegewijd aan de H. Anna. De kapel is in 1896 ontworpen door Nicolaas van der Schuit. Hij ontwierp in 1905 ook de Teekenschool in Roermond. Soms wordt in de literatuur aangegeven dat Cuypers het ontwerp getekend heeft, maar Cuypers had namens de gemeenteraad het toezicht op de bouw van de Teekenschool.
In Stevensweert is het raadhuis, waar nu het museum in gevestigd is, door Cuypers ontworpen in 1858. Achter het gemeentehuis werd in 1887 de lagere school gebouwd naar een ontwerp van architect Corbey.
Als laatste wil ik ingaan op het oeuvre van architect Caspar Franssen. Hij vestigde zich in 1860 als zelfstandig architect te Roermond. Ook hij was een leerling van Cuypers. Hij heeft veel kerken ontworpen en in 1897 maakte hij een ontwerp voor de kerk van Linne nadat een ontwerp uit 1896 van Cuypers door het kerkbestuur van Linne terzijde was geschoven. De kerk van Linne is een mooi voorbeeld van een combinatie van twee stijlen waarbij het schip en het koor zijn gebouwd in neoromaanse stijl en de toren in neogotische stijl. De kerk van Linne is de eerste kerk die Franssen in neoromaanse stijl liet bouwen. Na de aardbeving van 1992 is de neogotische toren gelukkig weer in deze stijl herbouwd nadat de kerk decennia lang een afgestompte toren had die er na de tweede Wereldoorlog was opgezet.
In 1901 liet Franssen aan de 14de eeuwse toren van de kerk van Heel een neogotisch schip en koor bouwen. Architect Franssen had vanaf ongeveer 1920 samen met zijn zoon Jos Franssen een architectenbureau. Jos Franssen ontwierp in 1933 de kerk van Brachterbeek en in 1950 de kerk van Beegden. Beide kerken vallen echter buiten het thema van deze Open Monumentendag.
Ik hoop dat er tijdens de Open Monumentendagen in de gemeente Maasgouw veel inwoners zijn die een kijkje gaan nemen in onze monumenten van de 19de eeuw zodat er ook aandacht is voor dit cultureel erfgoed!
Op 11 en 12 september 2010 werden ook in de gemeente Maasgouw, waar Stevensweert en Ohé en Laak sinds 2007 toe behoren, de Open Monumentendagen georganiseerd. De opening vond plaats in Grand Café “De Heere van Heel” te Heel. Het landelijke thema van 2010 was “De smaak van de 19de eeuw”. De werkgroep Open Monumentendag van de gemeente Maasgouw had dit thema vorm gegeven onder de titel “Cuypers en zijn leerlingen in de gemeente Maasgouw”. Ons lid Marcel Richter hield daar een inleiding die we hieronder laten volgen.
In de kerkenbouw is de 19de eeuw vooral de eeuw van de neogotiek, met als bekendste architect Pierre Cuypers.
De waardering voor de neostijlen is pas laat op gang gekomen. Lang hebben ze een negatieve bijklank gehad met als belangrijkste argument dat ze slechts navolging en imitatie zijn en in feite stijlloos.
Tot ver in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw werd de 19de eeuw dan ook aangeduid als de “lelijke tijd’. Veel kerkgebouwen in de neoromaanse en neogotische stijl zijn dan ook gesloopt en vervangen door nieuwbouw.
Het thema van mijn inleiding is “Cuypers en zijn leerlingen in de gemeente Maasgouw”.
In 1849 kwam Cuypers vanuit Antwerpen terug naar Roermond. Hij werd als een held binnen gehaald omdat hij o.a. de Prix d’Excellence had gekregen in zijn studie architectuur. Hij werd benoemd tot stadsarchitect en begon samen met zijn compagnon Stoltzenberg een kerkelijk atelier waarbij Cuypers er zorg voor droeg dat er opdrachten voor het ontwerpen van kerkgebouwen binnen kwamen.
Voor het atelier had Cuypers ook medewerkers nodig. Veel van zijn leerlingen vestigden zich vroeg of laat als zelfstandig architect. Zo was architect Corbey, die in 1892 twee zijbeuken aan het neogotische raadhuis van Wessem aanbouwde, een leerling van Cuypers. Het gemeentehuis annex lagere school en onderwijzerswoning was in 1858 gebouwd naar een ontwerp van architect Lemmens. Ook Anton Bolsius was een medewerker van Cuypers en zelfs chef d’atelier na het vertrek van Van Schoubroeck. Het oeuvre van Bolsius bestaat slechts uit 2 kerken: Ohé en Laak en Doenrade omdat hij al in 1874 overleed. De kerk van Ohé en Laak was zijn eerste ontwerp en vandaar ook dat hij veel aandacht heeft besteed om er een mooie kerk van te maken. De Munsterkerk in Roermond was zijn voorbeeld en de kerk van Ohé en Laak is dan ook de Munsterkerk in het klein. Het duidelijkst is dit te zien aan de achthoekige toren die grote overeenkomsten heeft met de middentoren van de Munsterkerk. De kerk is in 1867 gebouwd in de voor het eerst toegepaste neoromanogotische stijl.
Een andere leerling was Francois Ferdinand van Schoubroeck. Cuypers heeft hem vanuit Antwerpen meegenomen naar Roermond. Hij woonde dan ook bij Cuypers in. Van Schoubroeck was vóór Bolsius chef d’atelier tot aan het zgn. sigarenincident. Cuypers wilde dat in zijn atelier niet meer werd gerookt. Zijn medewerkers dachten hier anders over en besmeurden het bord met de verbodtekst dan ook met pruimtabak. Cuypers wilde weten wie dit gedaan had en daarop namen veel medewerkers hun ontslag waaronder Van Schoubroeck. Hij vestigde zich in 1859 als architect te Roermond. Zijn oeuvre is helaas ook erg klein omdat hij in 1870 op 32-jarige leeftijd overleed. Naast enkele gebouwen in Roermond maakte hij in 1869 het ontwerp in 19de eeuwse eclectische stijl voor de pastorie van Linne. Oorspronkelijk zou de pastorie groter zijn, maar de ingenieur van Waterstaat adviseerde GS om de pastorie kleiner te bouwen omdat er teveel kamers zouden zijn en het gebouw beter tot zijn recht zou komen als het kleiner zou worden gebouwd. Naast de pastorie ontwierp hij ook het eerste raadhuis annex school en onderwijzerswoning van Linne. Dit gebouw staat op de hoek Grotestraat en de Markt. Architect Van Schoubroeck heeft slechts één kerk ontworpen namelijk de kerk van Waubach in 1869. Mocht u in de buurt zijn, dan is deze neogotische kerk zeker de moeite waard. Net zoals Bolsius heeft Van Schoubroeck veel aandacht besteed aan details. Ik heb de kerk al een paar keer bezocht en ik heb gehoord dat de inwoners van Waubach hun kerk de mooiste vinden van heel Zuid-Limburg. Ik kan hun alleen maar gelijk geven!
Op de Laak staat de kapel toegewijd aan de H. Anna. De kapel is in 1896 ontworpen door Nicolaas van der Schuit. Hij ontwierp in 1905 ook de Teekenschool in Roermond. Soms wordt in de literatuur aangegeven dat Cuypers het ontwerp getekend heeft, maar Cuypers had namens de gemeenteraad het toezicht op de bouw van de Teekenschool.
In Stevensweert is het raadhuis, waar nu het museum in gevestigd is, door Cuypers ontworpen in 1858. Achter het gemeentehuis werd in 1887 de lagere school gebouwd naar een ontwerp van architect Corbey.
Als laatste wil ik ingaan op het oeuvre van architect Caspar Franssen. Hij vestigde zich in 1860 als zelfstandig architect te Roermond. Ook hij was een leerling van Cuypers. Hij heeft veel kerken ontworpen en in 1897 maakte hij een ontwerp voor de kerk van Linne nadat een ontwerp uit 1896 van Cuypers door het kerkbestuur van Linne terzijde was geschoven. De kerk van Linne is een mooi voorbeeld van een combinatie van twee stijlen waarbij het schip en het koor zijn gebouwd in neoromaanse stijl en de toren in neogotische stijl. De kerk van Linne is de eerste kerk die Franssen in neoromaanse stijl liet bouwen. Na de aardbeving van 1992 is de neogotische toren gelukkig weer in deze stijl herbouwd nadat de kerk decennia lang een afgestompte toren had die er na de tweede Wereldoorlog was opgezet.
In 1901 liet Franssen aan de 14de eeuwse toren van de kerk van Heel een neogotisch schip en koor bouwen. Architect Franssen had vanaf ongeveer 1920 samen met zijn zoon Jos Franssen een architectenbureau. Jos Franssen ontwierp in 1933 de kerk van Brachterbeek en in 1950 de kerk van Beegden. Beide kerken vallen echter buiten het thema van deze Open Monumentendag.
Ik hoop dat er tijdens de Open Monumentendagen in de gemeente Maasgouw veel inwoners zijn die een kijkje gaan nemen in onze monumenten van de 19de eeuw zodat er ook aandacht is voor dit cultureel erfgoed!